เรียนรู้ดูขันธ์กับ อ.สุรวัฒน์: ดูจิต ไม่ใช่ไปยุ่งกับอาการของจิต ไม่ใช่ดูอาการของจิต

การดูจิต เบื้องต้นจึงเป็นการหัดที่จะ “รู้สึก”ว่าจิตเป็นอย่างไร
ซึ่งเมื่อมีรู้สึกได้ว่าจิตเป็นอย่างไรแล้ว
ก็ต้องหัดรู้สึกต่อไปโดยไม่จงใจที่จะไปทำอะไรขึ้นมา (เรียกว่า ดู)

เช่น เมื่อรู้สึกว่า จิตมีโทสะ ก็ไม่ต้องจงใจที่จะทำอะไรขึ้นมา
ไม่ต้องจงใจที่จะทำให้โทสะดับลงไป
ไม่ต้องจงใจที่จะทำให้ปราศจากโทสะ
เพียงแค่รู้สึก เหมือนเป็นคนดูอีกคนที่กำลังดูจิตที่มีโทสะไป
หากรู้สึกว่าจิตมีโทสะได้จริงๆ จิตที่มีโทสะจะดับลงไปเอง
แล้วเกิดจิตทีมีสติ มีความรู้สึกตัว หรือมีจิตที่ไม่มีโทสะเกิดขึ้นแทน

แต่ถ้ารู้สึกได้ว่าจิตเป็นอย่างไรแล้ว ไม่ได้เพียงแค่รู้สึก
แล้วก็จงใจไปทำ จงใจไปจัดการอะไรบางอย่างต่อจิตในขณะนั้น
เช่นพอรู้สึกว่าจิตมีโทสะ ก็พยายามปัดความโกรธออกไปด้วยวิธีการต่างๆ
ก็จะไม่ใช่การ “ดูจิต” แต่เป็นการ “ไปยุ่งกับอาการของจิต”

หรือบางคน แทนที่จะ “ดูจิต” หรือ “ดูไตรลักษณ์ของจิต”
ก็ไปพยายามที่จะ “ดูลักษณะเฉพาะของตัวสภาวะ”
เช่น พอรู้สึกว่าจิตมีโทสะ(โกรธ) แทนที่จะมีสติรู้สึกไปว่าจิตมีความโกรธ
แทนที่จะดูว่า จิตที่โกรธก็ไม่เที่ยง เกิดขึ้นแล้วย่อมดับไป
ก็ไปพยายามที่จะดูว่า ความโกรธเป็นอย่างไร โกรธแล้วร่างกายเป็นอย่างไร
ความโกรธต่างกับความหงุดหงิดอย่างไร
หากดูแบบนี้ก็เป็นการไป “ดูลักษณะเฉพาะของตัวสภาวะ”
หรือบางทีก็เรียกว่า “ดูอาการของจิต”
ซึ่งก็ไม่ใช่การ “ดูจิต” เพราะการดูจิตนั้นมีเป้าหมายที่
เห็นไตรลักษณ์ของจิต