Dhammada.net

จิตคิด กับ จิตรู้

เรื่อง “จิตคิด” กับ “จิตรู้”

ที่จริงถ้าเราแยกนามธรรมได้ชำนาญ เราจะไม่กล่าวถึง “จิตคิด” กับ “จิตรู้”

เพราะจิตนั้น มันมีคุณสมบัติหลายอย่าง ตั้งแต่ รู้สึก จำ คิด รับรู้ และเสพย์ อารมณ์

หากเราแยกนามได้ชำนาญ เราจะพบว่า คุณสมบัติแต่ละอย่างของจิตนั้น

ก็คือนามขันธ์ แต่ละตัวนั่นเอง

คือความรู้สึกสุข ทุกข์ ก็คือเวทนา ไม่ใช่จิต

ความจำก็คือสัญญา ไม่ใช่จิต

ความคิดนึกปรุงแต่งก็คือสังขาร ไม่ใช่จิต

ความรับรู้ก็คือวิญญาณ ไม่ใช่จิต

เอาเข้าจริง สิ่งที่เราเรียกว่าจิต ก็ไม่ใช่จิต

แต่เพราะเราไม่รู้เท่าทัน ไม่ปล่อยให้ขันธ์แต่ละขันธ์เขาทำหน้าที่ของเขา

จึงไปยึดเอานามธรรมว่าเป็นจิตเรา แล้วให้มันร่วมมือกันทำงานจนหลอกเราได้

เช่นพอรู้ว่ามีความสุข ก็ยึดเอาว่า จิตสุข หรือเราสุข

ไม่ได้เห็นว่าความสุข ก็เป็นสิ่งภายนอก เป็นสิ่งที่ถูกรู้ ไม่ใช่เรา

พอมีความจำได้หมายรู้ ก็ยึดว่าเราจำได้หมายรู้

ไม่เห็นว่ามันเป็นสิ่งที่ถูกรู้ ไม่ใช่เรา

พอมีความคิดนึกปรุงแต่ง ทั้งที่เป็นอกุศล กุศล และเป็นกลาง

ก็ว่าจิตเราดี จิตเราชั่ว จิตเราเป็นกลาง

ไม่เห็นว่าความคิดนึกปรุงแต่งเป็นสิ่งที่ถูกรู้ ไม่ใช่เรา

พอมีความรับรู้ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ก็ว่าจิตเรารับรู้

ไม่เห็นว่าความรับรู้เป็นสภาพธรรมที่เป็นอิสระอยู่นอกเหนือการบังคับบัญชาของเรา

จิตนั้นอาศัย “จิตสังขาร” คือเวทนา สัญญา และสังขาร จึงรู้สึกว่าเป็นจิต

ขอเพียงปล่อยวาง นามขันธ์เสียให้หมด ไม่เห็นว่าเป็นเรา

ธรรมชาติรับรู้ล้วนๆ ก็จะปรากฏขึ้น

และธรรมชาติอันนั้น จะไม่มีความรู้สึกแม้แต่นิดเดียวว่า เป็นตัวเรา หรือจิตเรา

อย่าไปสำคัญว่า นี่คือจิตรู้ จิตคิด จิตจำ จิตเห็น

สิ่งเหล่านั้น เป็นการประกอบกันขึ้นของนามขันธ์เท่านั้นเองครับ

รักษาสติ สัมปชัญญะไว้ให้แจ่มใส ต่อเนื่อง

รู้สภาพธรรมที่กำลังปรากฏตามความเป็นจริง

รูป และนาม เขาจะทำหน้าที่ของเขาไปตามเหตุปัจจัย ให้ดูต่อหน้าต่อตาทีเดียว

โดยคุณ สันตินันท์ (นามปากกาของหลวงพ่อปราโมทย์ก่อนบวช)

เมื่อวันที่ 5 ส.ค. 2542

เว็บไซต์ Dhammada.net
เป็นเว็บไซต์ที่ได้รับการอนุญาตจาก หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช วัดสวนสันติธรรม ให้สามารถดำเนินการถอดข้อความพระธรรมเทศนาในลักษณะข้อความสั้นได้ ตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๕๓

ชี้แจงการรับกิจนิมนต์ของหลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช ที่นี่

สมัครเป็นสมาชิกเพื่อรับแจ้งข่าวสารและธรรมะทุกวันจาก Dhammada.net ได้ ที่นี่

ติดตั้ง Dhammada Application for Android ที่นี่

คู่มือการใช้งาน อ่านได้ ที่นี่

ขอนอบน้อมแด่ท่านผู้หลุดพ้นแล้ว

นโม วิมุตฺตานํ   นโม วิมุตฺติยา

ขอนอบน้อมแด่ท่านผู้หลุดพ้นแล้ว

ขอนอบน้อมแด่วิมุตติธรรมของท่านผู้หลุดพ้นแล้ว

พระปริตต์คาถาทั้งสองวรรคข้างต้นนี้

พระป่าท่านรู้จักคุ้นเคยเป็นอย่างดี

และส่วนมากท่านจะบริกรรมกันเสมอ

เนื่องจากมีผลให้จิตใจอ่อนน้อม สงบ เยือกเย็น และกล้าหาญ

และเป็นพระปริตต์คาถาที่ หลวงปู่มั่น ภูริทัตตเถระ นิยมบริกรรม

เพียงแต่คนวงนอกไม่ค่อยทราบกัน

จะทราบก็แต่ว่า พระป่าท่านนิยมบริกรรม พุทโธ เท่านั้น

พระปริตต์คาถานี้ไม่เกี่ยวกับไสยศาสตร์เวทย์มนต์คาถา

แต่เป็นการน้อมระลึกถึงท่านที่หลุดพ้นแล้ว

คือพระพุทธเจ้าตลอดถึงพระอรหันตสาวก รวมทั้งพระธรรม

ทำนองเดียวกับได้ระลึก พุทธานุสติ ธัมมานุสติ และสังฆานุสติ รวมกัน

ที่มาของพระปริตต์คาถาสองวรรคนี้มาจาก

โมรชาดก ทุกนิบาตชาดก พระสุตตันตปิฎก เล่ม 19

ขุททกนิกาย ชาดก ภาค 1 มีเนื้อความดังนี้

                     ว่าด้วยนกยูงเจริญพระปริตต์

       [167] พระอาทิตย์นี้ เป็นดวงตาของโลก

             เป็นเจ้าแห่งแสงสว่างอย่างเอก

             กำลังอุทัยขึ้นมาทอแสงอร่ามสว่างไปทั่วปฐพี

             เพราะเหตุนั้น ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระอาทิตย์นั้น

           ซึ่งทอแสงอร่ามสว่างไปทั่วปฐพี

           ข้าพเจ้าอันท่านช่วยคุ้มกันแล้วในวันนี้ พึงอยู่เป็นสุขตลอดวัน

           พราหมณ์เหล่าใด ผู้ถึงฝั่งแห่งเวทในธรรมทั้งปวง

           ขอพราหมณ์เหล่านั้น   จงรับความนอบน้อมของข้าพเจ้า

           และขอจงคุ้มครองข้าพเจ้าด้วย

           ข้าพเจ้าขอนอบน้อมแด่พระพุทธเจ้าทั้งหลาย

           ข้าพเจ้าขอนอบน้อมแด่พระโพธิญาณ

           ข้าพเจ้าขอนอบน้อมแด่ท่านผู้หลุดพ้นแล้ว

           ข้าพเจ้าขอนอบน้อมแด่วิมุตติธรรมของท่านผู้หลุดพ้นแล้ว

           นกยูงนั้น เจริญพระปริตต์นี้แล้วจึงเที่ยวไปแสวงหาอาหาร.

       [168] พระอาทิตย์นี้ เป็นดวงตาของโลก

             เป็นเจ้าแห่งแสงสว่างอย่างเอก

             ส่องแสงสว่างไปทั่วปฐพีแล้วอัสดงคตไป

             เพราะเหตุนั้น ข้าพเจ้าขอนอบน้อมพระอาทิตย์นั้น

             ซึ่งส่องสว่างไปทั่วปฐพี

             ข้าพเจ้าอันท่านช่วยคุ้มครองแล้วในวันนี้ พึงอยู่เป็นสุขตลอดคืน

             พราหมณ์เหล่าใด ผู้ถึงฝั่งแห่งเวทในธรรมทั้งปวง

             ขอพราหมณ์เหล่านั้น จงรับความนอบน้อมของข้าพเจ้า

             และขอจงคุ้มครองข้าพเจ้าด้วย

           ข้าพเจ้าขอนอบน้อมแด่พระพุทธเจ้าทั้งหลาย

           ข้าพเจ้าขอนอบน้อมแด่พระโพธิญาณ

           ข้าพเจ้าขอนอบน้อมแด่ท่านผู้หลุดพ้นแล้ว

           ข้าพเจ้าขอนอบน้อมแด่วิมุตติธรรมของท่านผู้หลุดพ้นแล้ว

           นกยูงนั้นเจริญพระปริตต์นี้แล้วจึงสำเร็จการอยู่.

                       จบ โมรชาดกที่ 9.

คาถานกยูงนี้ สะท้อนสิ่งที่น่าสนใจหลายอย่างคือ

นกยูงเห็นพระอาทิตย์ขึ้น และพระอาทิตย์ตกแล้ว

ระลึกถึงคุณของพระอาทิตย์ที่ให้แสงสว่าง

ขึ้นชื่อว่าพระอาทิตย์แล้ว มีชื่อว่า สุริยะ แปลว่ากล้าหาญ

เพราะแสงอาทิตย์นั้น ทำให้มนุษย์(และสัตว์กลางวัน) กล้าหาญ

ส่วน จันทะ หรือพระจันทร์ ทำให้เบิกบานใจ

ไม่เพียงระลึกถึงคุณของพระอาทิตย์

นกยูงยังนอบน้อมพราหมณ์ คือผู้ลอยบาปทั้งปวง

นอบน้อมพระพุทธเจ้าและพระโพธิญาณ

นอบน้อมผู้ถึงความหลุดพ้นแล้ว

และนอบน้อมต่อธรรมแห่งความหลุดพ้นด้วย

นกยูงแม้จะเป็นพระโพธิสัตว์ แต่ก็ยังไม่รู้ธรรมและไม่มีโอกาสฟังธรรม

จึงไม่สามารถไตร่ตรองในธรรมเพื่อความหลุดพ้นได้

แต่นกยูงก็เจริญในธรรมอันหนึ่ง คือความนอบน้อมในสิ่งที่ควรนอบน้อม

ได้แก่นอบน้อมต่อธรรมชาติที่ทรงคุณ

นอบน้อมต่อบุคคลที่ทรงคุณ

และนอบน้อมต่อธรรม ทั้งที่ตนยังไม่มีส่วนแห่งธรรมนั้น

หลวงปู่มั่น ท่านเห็นความสำคัญของความนอบน้อมมาก

ท่านสอนว่า สมัยก่อนคนเราจะทำอะไร ก็ต้องตั้ง นโม เสียก่อน

นโม คือความนอบน้อม

โบราณถือว่าอักระ น + ม นี้ เป็นสัญลักษณ์ธาตุดินและน้ำ

อันเป็นธาตุของพ่อแม่ผู้ให้กำเนิดร่างกายของเรานี้ ให้มา

เมื่อมีกายแล้ว ก็ต้องมีใจ

คือเมื่อแผลง นโม ออกไป ก็จะเป็น มโน คือใจ

ซึ่งก็เป็นใหญ่ เป็นประธานในธรรมทั้งปวง

เหมือนเป็นพ่อแม่ของธรรมทั้งปวงนั่นเอง

พึงทำใจของพวกเราให้มีความนอบน้อมในธรรม

แล้วน้อมสติสัมปชัญญะลงมาที่จิตใจของเราแต่ละคน

ระลึกถึงธรรมในจิตใจของตนอยู่เสมอ

จนใจกับธรรม เป็นสิ่งเดียวกัน

เพราะแม้แต่พระศาสดาของเรา

ท่านก็ยังมีธรรมในพระทัยของท่าน เป็นสรณะ เช่นกัน

นโม วิมุตฺตานํ   นโม วิมุตฺติยา

นโม วิมุตฺตานํ   นโม วิมุตฺติยา

นโม วิมุตฺตานํ   นโม วิมุตฺติยา

โดยคุณ สันตินันท์ (นามปากกาของหลวงพ่อปราโมทย์ก่อนบวช)

เมื่อวัน เสาร์ ที่ 6 พฤศจิกายน 2542

เว็บไซต์ Dhammada.net
เป็นเว็บไซต์ที่ได้รับการอนุญาตจาก หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช วัดสวนสันติธรรม ให้สามารถดำเนินการถอดข้อความพระธรรมเทศนาในลักษณะข้อความสั้นได้ ตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๕๓

ชี้แจงการรับกิจนิมนต์ของหลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช ที่นี่

สมัครเป็นสมาชิกเพื่อรับแจ้งข่าวสารและธรรมะทุกวันจาก Dhammada.net ได้ ที่นี่

ติดตั้ง Dhammada Application for Android ที่นี่

คู่มือการใช้งาน อ่านได้ ที่นี่

จงมีธรรมเป็นที่พึ่ง

เป็นการดีทีเดียว ที่พวกเรามีธรรมเป็นที่พึ่ง

อย่ายึดตัวบุคคลเป็นที่พึ่ง เพราะบุคคลนั้น อยู่กับเราตลอดไปไม่ได้

ส่วนพระธรรมนั้นแสดงตัวอยู่แล้วในจิตใจของเราเองทั้งวันทั้งคืน

ทั้งที่เป็นอกุศล ที่แสดงแล้วก่อทุกข์ก่อโทษให้เห็น ทั้งกุศล ที่แสดงแล้วก่อความสุขความสงบให้ ทั้งที่เป็นกลางๆ ไม่มีคุณไม่มีโทษ

ถ้ามีสติสัมปชัญญะก็สามารถเรียนรู้ธรรมแท้เหล่านี้ได้แล้ว ที่ผมแนะนำให้นั้น ก็คือการฝึกสติสัมปชัญญะ

 เป็นการให้เครื่องมือเอาไว้ฟังธรรมแท้ในใจตนเอง แล้วก็บอกทางว่า ให้เอาสติสัมปชัญญะเรียนรู้เข้ามาในกายในใจตนเองนี้แหละ ขณะนี้หมดหน้าที่ของผมแล้ว

 เป็นเรื่องที่พวกเราจะต้องฟังธรรมของจริงกันเองแล้วครับ ไม่มีใครจะมาทำกิจอันนี้แทนได้เลย นอกจากทำเอาเอง

โดยคุณ สันตินันท์ (นามปากกาของหลวงพ่อปราโมทย์ก่อนบวช)

เมื่อวันวัน พุธ ที่ 22 พฤศจิกายน 2543

เว็บไซต์ Dhammada.net
เป็นเว็บไซต์ที่ได้รับการอนุญาตจาก หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช วัดสวนสันติธรรม ให้สามารถดำเนินการถอดข้อความพระธรรมเทศนาในลักษณะข้อความสั้นได้ ตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๕๓

ชี้แจงการรับกิจนิมนต์ของหลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช ที่นี่

สมัครเป็นสมาชิกเพื่อรับแจ้งข่าวสารและธรรมะทุกวันจาก Dhammada.net ได้ ที่นี่

ติดตั้ง Dhammada Application for Android ที่นี่

คู่มือการใช้งาน อ่านได้ ที่นี่

ธรรมอันมีอุปการะมาก

สติสัมปชัญญะ เป็นธรรมมีอุปการะมาก

เพราะเป็นเครื่องมือ ให้ได้สมบัติในสุคติและ นิพพาน

เสียดายแต่ผู้ปฏิบัติส่วนมาก ไม่มีสัมมาสติ

และไม่มีสัมปชัญญะคือ สัมมาทิฏฐิ อันเป็นตัวปัญญา

พูดง่ายๆ ก็คือขาดสติปัญญาในการปฏิบัติธรรม

จึงได้เพียงปฏิบัติตามๆ กันไป และไม่เห็นผลประจักษ์แก่ตนเอง

ว่าทุกข์น้อยลง และกิเลสตัณหาเบาบางลง

โดยคุณ สันตินันท์ (นามปากกาของหลวงพ่อปราโมทย์ก่อนบวช)

เมื่อวัน จันทร์ ที่ 3 เมษายน 2543

เว็บไซต์ Dhammada.net
เป็นเว็บไซต์ที่ได้รับการอนุญาตจาก หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช วัดสวนสันติธรรม ให้สามารถดำเนินการถอดข้อความพระธรรมเทศนาในลักษณะข้อความสั้นได้ ตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๕๓

ชี้แจงการรับกิจนิมนต์ของหลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช ที่นี่

สมัครเป็นสมาชิกเพื่อรับแจ้งข่าวสารและธรรมะทุกวันจาก Dhammada.net ได้ ที่นี่

ติดตั้ง Dhammada Application for Android ที่นี่

คู่มือการใช้งาน อ่านได้ ที่นี่

เทคนิคในการรู้ตามความเป็นจริง

ให้รู้ตามความเป็นจริงเท่าที่รู้ได้

ไม่ใช่ เจตนา และอยาก จะรู้ให้เกินกว่าที่สติปัญญาจะรู้ได้จริง

ให้ฝึกฝนพัฒนาสติสัมปชัญญะให้มาก

  แล้วก็จะรู้ได้ว่องไว รู้ได้ละเอียด

และรู้ความจริงของจริงได้มากขึ้น โดยไม่ต้องฝืน

ขณะที่รู้อารมณ์ จะเป็นรูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส หรือธัมมารมณ์จริงๆ

ตรงนั้นจิตเพียงแต่รู้เท่านั้น ยังไม่เสพย์อารมณ์

จิตตรงนี้ยังเป็นอุเบกขาหรือเป็นกลางอยู่ตามธรรมชาติ

อย่าพยายามไปกำหนดจิตให้หยุดนิ่งลงตรงนี้เพื่อจะรู้แต่ปรมัตถ์นะครับ

เพราะกำหนดไม่ได้จริงหรอก

ตอนที่คิดจะกำหนดนั้น

จิตมันขึ้นวิถีใหม่ หรือขึ้นกระบวนการของจิตรอบใหม่แล้ว

ตรงนี้แหละที่ผู้เรียนตำราชั้นหลังปฏิบัติผิดกันมาก

กลายเป็นหลงคิดตามสัญญาเท่านั้น

จึงควรปล่อยให้จิตเขาทำงานไปตามธรรมชาติธรรมดา

คือเมื่อถัดจากรู้รูป เสียง .. ธัมมารมณ์ นั้น

จิตจะอาศัยความจำรูปได้ ความจำเสียง .. ธัมมารมณ์ได้

เอามาเป็นปัจจัยสนับสนุนความคิดนึกปรุงแต่ง

แล้วเกิดกิเลสตัณหาอุปาทานขึ้นตรงช่วงหลังนี้

ตามตำรารุ่นหลังเขาเรียกว่า “ชวนะ”

จิตก็จะเกิดกุศลบ้าง อกุศลบ้าง เป็นกลางๆ บ้าง

แต่ตัวความคิดนึกปรุงแต่ง เช่นกิเลสตัณหา

และกลไกที่จิตแล่นไปก่อทุกข์ (ไม่ใช่เรื่องหรือเนื้อหาที่คิดนะครับ)

มันก็เป็นความจริงหรือปรมัตถ์ในฝ่ายนามธรรมของมันเหมือนกัน

ให้มีสติสัมปชัญญะ รู้มันไปด้วยจิตที่ตั้งมั่นเป็นกลางไปเลย

อันนี้ก็เป็นวิปัสสนาเหมือนกัน ในหมวดของ เวทนา จิต และธรรม

โดยคุณ สันตินันท์ (นามปากกาของหลวงพ่อปราโมทย์ก่อนบวช)

เมื่อวัน พุธ ที่ 13 กันยายน 2543

เว็บไซต์ Dhammada.net
เป็นเว็บไซต์ที่ได้รับการอนุญาตจาก หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช วัดสวนสันติธรรม ให้สามารถดำเนินการถอดข้อความพระธรรมเทศนาในลักษณะข้อความสั้นได้ ตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๕๓

ชี้แจงการรับกิจนิมนต์ของหลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช ที่นี่

สมัครเป็นสมาชิกเพื่อรับแจ้งข่าวสารและธรรมะทุกวันจาก Dhammada.net ได้ ที่นี่

ติดตั้ง Dhammada Application for Android ที่นี่

คู่มือการใช้งาน อ่านได้ ที่นี่