เรามาคุยกันต่อเรื่องเพื่อนคู่ใจของนักปฏิบัติ
หลายท่านมาเล่าถึงเพื่อนคู่ใจอย่างน่าฟัง
เรื่องนี้ไ่ม่มีใครผิด เพราะเป็นคำตอบที่ถูกเฉพาะตัวทั้งสิ้น
และเพื่อนคู่ใจที่เล่ากันนั้น ก็มีทั้งเพื่อนดี
เช่นกาย ความว่าง สติสัมปชัญญะ
และเพื่อนชั่ว เช่นอวิชชา และกิเลสนานาชนิด
ช่างเหมือนชีวิตจริงภายนอกนี่ ที่เราก็มีทั้งเพื่อนดีและเพื่อนชั่ว
คนมีปัญญา ก็ย่อมได้ประโยชน์ทั้งจากเพื่อนดีและเพื่อนชั่ว
อย่างน้อยที่สุด การเห็นเพื่อนชั่วในจิตใจของเรา
ก็เป็นจุดเริ่มต้นของการพัฒนาตนเอง
สำหรับผมเอง โยนิโสมนสิการ คือเพื่อนคู่ใจในการปฏิบัติอย่างแท้จริง
ถ้าปราศจากโยนิโสมนสิการเสียอย่างเดียว
ผมจะไม่มีทางปฏิบัติมาถึงปัจจุบันนี้ได้เลย
แต่ก่อนจะเล่าถึงประสบการณ์จริง
ขออธิบายคำว่า โยนิโสมนสิการ ตามตำราเสียก่อน
โยนิโสมนสิการ
- การทำในใจโดยแยบคาย,
- กระทำไว้ในใจโดยอุบายอันแยบคาย,
- การพิจารณาโดยแยบคาย คือพิจารณาเพื่อเข้าถึงความจริง
โดยสืบค้นหาเหตุผลไปตามลำดับจนถึงต้นเหตุ
แยกแยะองค์ประกอบจนมองเห็นตัวสภาวะ
และความสัมพันธ์แห่งเหตุปัจจัย
หรือตริตรองให้รู้จักสิ่งที่ดีที่ชั่ว
ยังกุศลธรรมให้บังเกิดขึ้นโดยอุบายที่ชอบ
ซึ่งจะมิให้เกิดอวิชชาและตัณหา,
- ความรู้จักคิด, คิดถูกวิธี
(จากพจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของพระธรรมปิฎก)
********************************
คราวนี้ขอนำประสบการณ์มาเล่าสู่กันฟัง
เกี่ยวกับการใช้โยนิโสมนสิการ
ทั้งที่ตอนนั้น ไม่ทราบหรอกว่า นั่นคือการใช้โยนิโสมนสิการ
ผมไปฟังธรรมครั้งแรกจากหลวงปู่ดูลย์เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2525
ครั้งนั้นหลวงปู่สอนให้ดูจิตตนเอง
ตอนฟังก็คิดว่าเข้าใจ แต่พอลาท่านกลับกรุงเทพแล้ว
จึงรู้ว่าผมเองดูจิตไม่ได้หรอก เพราะยังไม่ทราบว่า
จิตเป็นอย่างไร อยู่ที่ไหน จะเอาอะไรไปดู
เมื่อไม่สามารถเรียนถามจากครูบาอาจารย์ อันเป็นยอดกัลยาณมิตรได้
ผมก็จำเป็นต้องพึ่งตนเอง โดยการพิจารณาอย่างแยบคาย
เพื่อทำความรู้จักจิต รู้จักที่อยู่ของจิต และพัฒนาเครื่องมือดูจิต
เริ่มแรกก็พิจารณาว่า จิตจะต้องอยู่ในขันธ์ 5 นี้เอง
จึงทำใจให้สบายๆ กำหนดสติตรวจสอบลงในร่างกายทีละส่วน
เมื่อไม่พบจิต ก็พิจารณาแยกแยะหาจิตในเวทนา สัญญา และสังขาร
ในที่สุดก็เข้าใจชัดว่า จิตเป็นธรรมชาติรู้ อะไรถูกรู้ อันนั้นไม่ใช่จิต
ตรงกับตำราที่ท่านกล่าวว่า
โยนิโสมนสิการ คือการพิจารณาเพื่อเข้าถึงความจริง
โดยสืบค้นหาเหตุผลไปตามลำดับจนถึงต้นเหตุ
แยกแยะองค์ประกอบจนมองเห็นตัวสภาวะ
สิ่งที่ผมทำ คือการแยกแยะจนรู้สภาวะของขันธ์และจิต
แล้วทำให้รู้ถึงเหตุผล หรือความสัมพันธ์ระหว่างจิตกับอารมณ์ทั้งปวง
ในช่วงแรกเริ่มปฏิบัตินั้น พบเห็นสิ่งแปลกใหม่ที่ไม่เคยรู้จักมากมาย
เช่นรู้ความไหวยิบยับขึ้นมาจากความว่างบ้าง
รู้ความไหวกลางอกเมื่อเวลาอายตนะภายในกระทบกับอายตนะภายนอก
บางวันก็เกิดก้อนอัดแน่นขึ้นกลางอก
บางวันจิตก็ว่าง สว่าง เบา สบาย
ทุกสิ่งทุกอย่างที่เกิดขึ้นนั้น ต้องอาศัยโยนิโสมนสิการ
ในการพิจารณาว่า สิ่งนี้คืออะไร เกิดด้วยเหตุใด มีบทบาทอย่างไร
และเราควรกระทำต่อสิ่งนั้นอย่างไร
เพราะอยู่ไกลครูบาอาจารย์ และไม่มีเพื่อนภายนอกจะปรึกษาด้วยได้
ผมมีสิ่งเดียวเป็นเพื่อน คือโยนิโสมนสิการ
บางอย่างต้องพิจารณาโดยการเฝ้ารู้ ซ้ำแล้วซ้ำอีกนานนับเดือน
จนเข้าใจชัดและได้ข้อสรุปเกี่ยวกับสภาวะที่ปรากฏนั้น
การที่ต้องลูบคลำค้นคว้าแก้ไขปัญหาต่างๆ ด้วยตนเองนั้นเอง
จึงพอจะได้ความรู้ความเข้าใจมาบอกกับหมู่เพื่อนในวันนี้
เพราะสิ่งใดที่ผู้อื่นผิด เกือบทั้งหมดนั้นผมเคยผิดมาก่อนแล้ว
โยนิโสมนสิการ เหมือนกับเสนาธิการใหญ่ของจิต
เป็นผู้เปิดเผยกลศึกของศัตรูร้ายคือกิเลสตัณหาอุปาทานทั้งปวง
เป็นผู้กำหนดกลศึกในการรับมือกับข้าศึกนั้นๆ
และเป็นผู้เลือกเฟ้น มอบหมายให้ขุนศึกฝ่ายธรรมะทั้งหลาย ทำงานในแต่ละช่วงจังหวะ
เช่นบางขณะก็เจริญศรัทธา บางขณะเร่งความเพียร
บางขณะเจริญสติ บางขณะเจริญสมาธิ และบางขณะเจริญปัญญา
กิเลสเป็นของเร็วและว่องไวยิ่งนัก
เวลาที่ผู้ปฏิบัติเผชิญหน้ากับมันนั้น
จะมัวเที่ยวถามครูบาอาจารย์ก็ไม่ทันแล้ว
อาศัยโยนิโสมนสิการนี้แหละ เป็นเพื่อนคู่ใจ
เพราะเป็นของทันกันกับกิเลสตัณหา
เพราะประจักษ์ชัดถึงคุณค่าของโยนิโสมนสิการนี้แหละ
ทำให้ผมซาบซึ้งใจอย่างยิ่งเมื่ออ่านคำสอนของพระศาสดา
ที่ท่านทรงสอนไว้อย่างชัดเจนว่า
กัลยาณมิตรหนึ่ง โยนิโสมนสิการหนึ่ง
คือบุพนิมิตหรือเครื่องหมายแรกแห่งการปรากฏของอริยมรรค
กระทู้นี้ยังไม่จำเป็นต้องปิดเพียงเท่านี้นะครับ
ท่านใดมีประสบการณ์ที่มีเพื่อนคู่ใจในการปฏิบัติอย่างใด
ก็เชิญเผื่อแผ่แบ่งปันประสบการณ์ดีๆ ให้หมู่เพื่อนได้ทราบด้วย
ถือว่าเป็นกระทู้แลกเปลี่ยนประสบการณ์กันก็แล้วกันครับ |
|
