ปัญญาที่ล้ำหน้าสติ ก็คือ การคิดใคร่ครวญด้วยตรรกะ อาศัยการอ่านมาก ฟังมาก แล้วมาคิดใคร่ครวญ อาศัยความมีสมาธิ ทำให้ระบบความคิดแจ่มแจ้ง เข้าใจแทงตลอด หากแต่จิตไม่ได้เห็นสภาวธรรมปรากฎตรงหน้า เช่น คิดเรื่องตัณหาเป็นเหตุปัจจัยให้เกิดอุปาทาน แต่จิตไม่ได้เห็นตัณหาที่เกิดขึ้นจริง จิตไม่ได้เห็นอุปาทานที่เกิดขึ้นจริง จิตไม่รู้จักลักษณะเฉพาะของตัณหา จิตไม่รู้จักลักษณะเฉพาะของอุปาทาน จิตไม่รู้จักลักษณะเฉพาะของภพ จิตไม่เห็นตัวภพในขณะที่ครุ่นคิดเรื่องภพ จิตไม่เห็นการเกิดขึ้นของภพ แต่ครุ่นคิดเรื่องการเกิดขึ้นของภพ จิตไม่ได้เห็นการดับไปของภพ แต่จิตครุ่นคิดการดับไปของภพ
และด้วยการคิดอย่างปุถุชน จิตสร้างภาพหรือโมเดลของภพขึ้นมา ว่าเป็นสิ่งบางสิ่ง แต่ผู้ครุ่นคิดหาได้รู้ว่า จิตกำลังสร้างภาพ จิตกำลังสร้างภพ หากแต่ผู้ครุ่นคิดกำลังหลงเข้าไปอยู่ในเนื้อหาของการครุ่นคิด ขาดความรู้เนื้อรู้ตัวขึ้นมา
การขาดความรู้เนื้อรู้ตัว เป็นการขาดสัมปชัญญะ การไม่มีสัมปชัญญะเป็นตัวอันตรายมาก เพราะสัมปชัญญะเป็นตัวปัญญาขั้นต้น ขั้นแรกเริ่ม เพราะหากมีสติ แต่ขาดสัมปชัญญะ สตินั้นก็จะได้ชื่อว่า มิจฉาสติ นำมาใ้ช้เจริญวิปัสสนาไม่ได้ หากมีสมาธิ แต่ขาดสัมปชัญญะ สมาธินั้นก็จะได้ชื่อว่า มิจฉาสมาธิ นำมาใช้เจริญวิปัสสนาไม่ได้
หากสติ และสมาธิ ไม่ใช่สัมมาสติ สัมมาสมาธิ สิ่งที่ดำเนินไปทั้งหมดนั้น ก็ไม่ใช่ตัวปัญญาในพระพุทธศาสนา แต่เป็นปัญญาในทางโลกๆ คือ คิดเอา หลวงพ่อท่านจึงใช้คำว่า ปัญญา(อย่างโลกๆ)ล้ำหน้าสติไปแล้ว
หลวงพ่อท่านจึงย้ำนักย้ำหนาว่า ก่อนที่จะไปเจริญปัญญา หรือ ปัญญาสิกขา ก็ต้องกลับมาเรียนเรื่องจิตเสียก่อน ให้รู้จักจิตชนิดที่ใช้ทำสมถะ หรือว่าจิตที่ใช้ทำวิปัสสนา เพราะจิตที่ใช้ทำสมถะนั้นมีลักษณะเฉพาะอย่างหนึ่ง จิตที่ใช้ทำวิปัสสนาก็มีลักษณะเฉพาะอีกอย่างหนึ่ง ถ้าเรียนรู้ตรงนี้แล้ว ต่อไปการเจริญปัญญาก็เป็นไปได้ง่าย และโอกาสจะพลาดให้กับวิปัสสนูปกิเลสก็ยาก
เวลาที่มีปัญญานั้น เกิดแสงสว่างจริง แต่ในวิปัสนูปกิเลสก็มีตัวหนึ่งชื่อ โอภาส หรือแสงสว่างเช่นกันครับ ดังนั้น เกิดแสงสว่างขึ้นแล้ว จะบอกว่ามาถูกทางแล้ว ยังบอกไม่ได้ เพราะอาจเป็นวิปัสสนาจริงๆ หรือเหลื่อมไปพลาดให้กับ วิปัสนูปกิเลสก็ได้ครับ
บางคน ที่ได้แสงสว่างนี้เพียงครั้งเดียว สำคัญมั่นหมายว่าตนเป็นพระโสดาบันมีเยอะมากครับ แทนที่จะไปดูกิเลสตัวที่พระโสดาบันละได้ คือ สักกายทิฎฐิ สีลัพตปรามาส วิจิกิจฉา กลับมาสนใจที่แสงสว่างนี้แทน (คงเป็นเพราะห่างกัลยาณมิตร เลยมิได้รู้ ว่า สักกายทิฎฐิ มีหน้าตาลักษณะเฉพาะอย่างไร ก็เป็นได้ครับ)
หากมีโอกาสก็ลองดูนะครับ ขอให้ได้โอกาสส่งการบ้านนะครับ
